واژهٔ چاپ و صورت قدیمی‌تر آن «چهاپ» را برگرفته از واژهٔ مغولی چاو دانسته‌اند که به معنای «فشردن سطحی بر سطح دیگر» است. همچنین «چاپ» در تُرکی به معنی کوبیدن یا حرکت مداوم همراه با کوبش است. چاپ در لغت به معنای نقش، اثر، مُهر و نشان است و در متون مختلف کلمات طبع، باسمه، و تافت به‌عنوان مترادف آن به‌کار رفته است. در این مقاله به تاریخچه صنعت چاپ، انوع چاپ، چاپ روی کارتن می پردازیم.
تاریخچه صنعت چاپ
قدمت چاپ در جهان به اواخر قرون وسطی می رسد. نویسندگان و تاریخ نویسان منشا پیدایش و بکارگیری چاپ را کشور چین معرفی می کنند و اعتقاد دارند این صنعت از سرزمین چین به اروپای غربی رسیده است.
نحوه ابداع و اختراع صنعت چاپ کاملا مشخص نیست با این که اروپایی ها آن را از آن خود می پندارند اما با توجه به شواهد موجود مبدا پیدایش این صنعت کشور چین می باشد. ورود صنعت چاپ به ایران مربوط به حدود صد سال پیش است که یک نقطه عطف در تاریخ ایران محسوب می شود.
سه هزار سال قبل از میلاد مسیح نخستین رویدادهای پیدایش صنعت چاپ می توان به ساکنین بین النهرین اشاره کرد که از مهره های استوانه ای برای چاپ نوشته و تصاویر برروی سطوح گلی استفاده می کردند. در جوامع دیگر همچون چین و مصر از تمبرهای کوچک برای چاپ برروی سطوح و پارچه استفاده می کردند.
در قرن دوم پس از میلاد مسیح یک دانشمند چینی به نام “تسای لون” برای اولین بار موفق به اختراع و تولید کاغذ در جهان شد.
در قرن هفتم میلادی کتاب کوچکی که در آن مطالبی از متون انجیل یوحنا به زبان یونانی بود در تابوت گذاشته شد که محققان موفق شدند جسد اورا که در کلیسایی در بریتانیا قرار داشت نبش قبر کنند و این کتاب با ارزش را از آن خارج نمایند و در حال حاضر کتاب انجیل کاتبرت قدیمی ترین کتاب اروپایی محسوب می شود.
در قرن یازدهم مجدد یک دانشمند چینی به نام “بی شنگ” موفق شد برای اولین بار حروف متحرکی چاپی را اختراع بکند او حروف چاپی خودش را با گل رس ایجاد و اختراع کرد. در قرن دوازده تکنولوژی ساخت و صنعت کاغذ به اروپا رسید.در قرن سیزده برای نخستین بار حروف فلزی برنز در چین و ژاپن طراحی شد که قدیمی ترین این نمونه به سال های ۱۳۹۷ میلاد مسیح می رسد.
هنر چوب تراشی از دیرباز در بسیاری از کشورها سابقه داشت و این هنر در اوایل قرن ۱۵ به اروپا رسید. هنر چوب تراشی یک هنر حکاکی تصویر و متون برروی سطوح می باشد. این هنر توسط چاقوهای مخصوص برروی سطوح چوبی ایجاد می شد.در سالهای آینده این هنر را توسعه دادند و از آن بعنوان تکثیر و نشر مطالب استفاده کردند. به گونه ای که مطالب مهم خودشان را برروی آن حک می کردند و سپس با قراردادن در جوهر و سپس آن سطح را برروی کاغذ قرار می دادند. بیشتر این نوع چاپ ها در کتابخانه های اروپایی قرار دارد و کتاب های متنوعی از جمله کتاب انجیل و گوتنبرگ به وسیله این نوع، نشر و چاپ گردید.
در سال ۱۴۶۵ یک هنرمند آلمانی گراور سازی با قلم را ابداع کرد. در این تکنیک یک تصویر بر روی یک صفحه فلزی (مسی) به وسیله جسم نوک تیز حک می‌شود.”ویلیام کاگستون “در سال ۱۴۷۶ تجهیزاتی از هلند خریداری کرد و اولین ماشین چاپ را در انگلستان ساخت. در همان سال گراور سازی مسی برای اولین بار برای چاپ تصاویر استفاده شد. صنعت چاپ در اواخر قرن پانزدهم در بیش از ۲۵۰ شهر مهم در سر تا سر اروپا گسترش یافت.
مطالعه مختصری درباره تاریخچه چاپ نشان می‌دهد “یوهانس گوتنبرگ” آلمانی معروف نیمی از مسیر را در این صنعت پیموده است و یکی از افرادیست که چاپ را به شکل امروزی خود درآورد.
تاریخچه صنعت چاپ در ایران
تاریخ چاپ در ایران به پنج قرن پیش از میلاد مسیح یعنی به دوران پادشاهان هخامنشی و مهرهای سلطنتی می‌رسد که برای تأیید احکام و فرمان‌های حکومتی از آنها استفاده می‌کردند. ورود واژهٔ چاپ به زبان فارسی را به اواخر قرن هفتم هجری و زمان سلطنت گیخاتوخان، پسر اباقاخان مغول (۶۹۰–۶۹۴ق) نسبت می‌دهند
نخستین چاپخانه در ایران به دوران صفویان باز می‌گردد که کشیشان ارامنه در جلفای اصفهان با آن تعدادی دعا و ذکرهای مسیحی را چاپ کردند. در دوره حکومت نادرشاه افشار به گزارش دو سیاح خارجی جزوه‌هایی به لاتینی و عربی در ایران چاپ و پخش شد. اما این در دوران ولایت عهدی عباس میرزای نایب السلطنه است که صنعت چاپ در ایران به‌طور جدی آغاز و شکل می‌گیرد. زمان فتحعلیشاه قاجار خواهان پیشرفت‌های نظامی و سیاسی بود، به ویژه برای تعلیم و آموزش سپاه شکست خورده در جنگ‌های با روس و دیگر علوم لازم، به ضرورت رفع عقب ماندگی‌های محسوس در آن زمان؛ در این میان چاپخانه‌ای لازم بود که به نشر روزنامه و کتاب‌های آگاهی دهنده به ویژه کتاب‌های علمی اختصاص یابد. این مهم سرانجام با حمایت و پی‌گیری‌های او محقق شد.
بدین ترتیب، او بنای نخستین چاپخانه‌ای را گذاشت که در ایران، به زبان فارسی و با روش چاپ سربی، به نشر کتاب پرداخت.پیدایش چاپ تصویری در ایران به زمان محمد شاه بر می‌گردد. نخستین کتاب شناخته شده‌ای که چاپ مصور شد، کتاب «لیلی و مجنون» مکتبی بود که در سال۱۲۵۹هـ. ق به چاپ رسیده‌است.
روزنامهٔ وقایع اتفاقیه به عنوان اولین روزنامهٔ دولتی و دومین روزنامهٔ ایرانی نیز از شماره ۴۷۰ (مورخ پنج شنبه ۲۱ محرم ۱۲۷۷) به بعد، مصور است و در مدت چهار سال ۸۸ شماره آن را مصور چاپ کرده‌اند. از آن پس، بهره‌گیری از چاپ مصور به تدریج در روزنامه‌های دیگر نیز معمول شد.
اولین فرد ایرانی که چاپ تصویری را فرا گرفت، آقا میرزا عبدالمطلب نقاش باشی اصفهانی بود. میرزا عبدالمطلب از طرف امنای دولت به فرنگ فرستاده شده و در آن جا چاپ تصویری آموخته بود. وی از هوشمندان عصر خود بود و افراد دیگری از جمله آقا میرزا ابوتراب نقاش مخصوص وزارت انطباعات چاپ مصور را از او فراگرفته‌اند. در نظر داشته باشیم که میان چاپ سنگی مصور و چاپ سربی مصور تفاوت بود.
انواع چاپ
به صورت کلی می‌توان انواع چاپ را به سه گروه تقسیم کرد:
- چاپ مستقیم
- چاپ غیر مستقیم
- چاپ غیر تماسی
۱ چاپ مستقیم:در این روش، سطحی که عملیات چاپ بر روی آن انجام می‌گیرد به صورت مستقیم با فرم چاپ در تماس است. روش‌هایی که در آنها از این نوع چاپ استفاده می‌شود عبارت‌اند از: کلیشه، لترپرس، سیلک اسکرین، باتیک، هلیوگراور، طلاکوب، فلکسو، نایلوپرینت. ساخت کلیشه قدیمی‌ترین شیوه چاپ در این نوع بوده و مهرهای چاپی در فروشگاه‌ها و سازمان‌های گوناگون به عنوان نمونههای رایج از این چاپ می‌باشند.
۲ چاپ غیر مستقیم:در این روش از چاپ سطح چاپ شونده به طور غیر‌مستقیم با فرم چاپ در تماس است. بدین منظور ابتدا نقش اولیه به یک لایه بی رنگ منتقل شده و در نهایت از آن لایه بر روی سطح نهایی مثلا کاغذ منتقل می شود.
چاپ افست به عنوان یکی از معروف‌ترین نمونههای این روش چاپ است. در این مورد همانند آنچه گفته شد، رابط چاپ (زینک)، تصویر و مطالب مورد نظر اولیه را بر روی لاستیکی منتقل کرده سپس چاپ نهایی از روی لاستیک بر روی سطح مورد نظر اعمال می‌شود.
۳ چاپ غیر تماسی:در این روش، عملیات چاپ در اثر تماس صورت نمی‌گیرد بلکه به صورت کاملا مجزا، پودر یا جوهر به سطح چاپ مورد نظر پاشیده می‌شود. از جمله چاپگرهایی که از این روش چاپ استفاده می‌کنند چاپگرهای لیزری- جوهرافشان و فتوکپی است.
چاپ روی کارتن
چاپ روی کارتن را می تواند در دو مرحله ی مستقیم یا پیش چاپ انجام شود.
چاپ مستقیم: در چاپ مستقیم، طرح یا نوشته های مورد نظر به طور مستقیم بر روی انواع کارتن چاپ می شوند. این نوع چاپ از طریق فلکسوگرافی انجام می شود.
چاپ غیر مستقیم (پیش چاپ):در روش غیر مستقیم چاپ روی کارتن ابتدا چاپ بر روی یک لایه ی نازک مثل کاغذ انجام و سپس، بر روی کارتن چسبانیده می شود. پیش چاپ، کیفیت فوق العاده ای را بر جا می گذارد.
پس، چاپ یا به صورت تک مرحله ای و مستقیم یا دو مرحله ای و غیر مستقیم تکمیل می گردد. در زیر با روش های انجام چاپ بیشتر آشنا می شوید.
چاپ روی کارتن به روش فلکسوگرافی(Phlexography) فلکسو
به زبان ساده، چاپ فلکسو مثل یک “مُهر لاستیکی بسیار پیچیده” است. در این نوع چاپ روی کارتن ، کلیشه های ژلاتینی قابل انعطاف استفاده می شود و کلیشه ی حاوی طرح برجسته با کارتن و جعبه مقوایی تماس مستقیم دارد (چاپ مستقیم).
این پروسه ی چاپ به راحتی بر روی سطوح صاف و ناهموار مثل کارتن های کنگره دار انجام می شود. سرعت بالای چاپ فلکسو آن را هم برای بسته بندی های بزرگ و هم خرده فروشی ها محبوب کرده است.
از این روش بیشتر برای چاپ نوشته ها (و نه عکس) استفاده می شود. البته نه اینکه با چاپ فلکسو نمی توان روی کارتن عکسی را چاپ کرد. این کار امکان پذیر است اما کیفیت آن خیلی مطلوب نخواهد بود و عکس کمی تار می شود.
مزایای چاپ فلکسو: چاپ با سرعت بسیار بالا، چاپ بر روی انواع سطوح هموار و ناهموار، هزینه ی مناسب، ماندگاری بسیار بالا
معایب: امکان تغییر رنگ ، نسبت به دیگر روش های چاپی، روشی فقیر محسوب می شود.
چاپ روی کارتن به روش افست یا لمینتی (Offset Lithography)
کیفیت چاپ افست عالی و قیمت آن برای تعداد عمده به صرفه است. برای این نوع از انواع چاپ روی کارتن از ابزار رابط به نام زینک یا صفحه های فلزی مسطح جهت انجام چاپ به صورت غیر مستقیم استفاده می شود.
چاپ افست عمدتا برای چاپ لیبل و برچسب مورد استفاده قرار می گیرد؛ یعنی ابتدا نوشته و عکس بر روی برچسب چاپ و سپس، به کارتن چسبیده می شود. از آنجایی که این نوع چاپ دو مرحله ای است و بیشتر برای کارتن های لمینتی انجام می شود، به آن چاپ لمینتی هم می گویند.
به هر حال، اگر می خواهید یک عکس با بهترین کیفیت بر روی کارتن ها چاپ گردد، چاپ افست بهترین گزینه است.در افست چهار رنگ اصلی آبی، قرمز، زرد و مشکی استفاده و از ترکیب آنها میلیون ها رنگ خلق می شوند. استفاده از این رنگ ها با علامت اختصاری CMYK بر روی کارتن ها مشخص می گردد. چاپ افست معمولا کل سطح کارتن را می پوشاند اما لزومی برای آن وجود ندارد.
مزایای چاپ لمینتی :کیفیت بالای چاپ ، مقاومت بالا در برابر ضربه، افزایش بازاریابی و فروش
معایب :هزینه بالای آن در چاپ روی کارتن لیمینیتی یک بخش اصلی و مهم دارد که به آن رویه پوسته و یا حتی سلفون کارتن گفته می شود،منظور اصلی همان طرح و رویه اصلی می باشد که چاپ روی آن انجام می گیرد این رویه که بیشتر به آن گلاسه گفته می شود هر نوع کاغذی که بشود روی آن چاپ افست انجام داد می تواند باشد.
در چاپ روی کارتن لمینیتی می توان از کاغذ گلاسه و مقوای پشت توسی با گرماژ مخلتف استفاده نمود. بعد از آن مرحله لمینیت می باشد که کاغذ رویه چاپ شده بر روی قسمت داخلی که اصطلاحا به آن ورق و یا سینگل گفته می شود لیمینیت می شود برای همین به این نوع کارتن، کارتن لمینیتی گفته می شود حال منظور از سینگل چیست ؟ سینگل شامل یک ورق کنگره ای و یک برگ کاغذ که می تواند از جنس کاغذ کرافت تست لاینر ایرانی و … باشد تشکیل شده است. تمام این کاغذ ها هم به رنگ خاکی از پر رنگ هستند. نوع کاغذ مصرفی بر روی قیمت و کیفیت و ماندگاری کارتن ها بسیار موثر می باشد .
چاپ روی کارتن به روش سیلک
در این نوع چاپ از شابلون (استفاده از کلاف چوبی یا فلزی و توری ابریشمی) استفاده می شود. رنگ ها از طریق شابلون بر روی سطوح چاپ می شوند. در چاپ سیلک رنگ ها به صورت مستقیم بر روی سطوح درج می شوند.
مزایای چاپ سیلک: می توان کارتن و جعبه را در تیراژ پایین به قیمت مناسب و معقول سفارش داد. از این نوع چاپ می توان برای چاپ روی کارتن مادر، کاغذ، پارچه، جعبه کفش، جعبه خرما، کارتن میوه و تمامی جعبه هایی که از جنس کارتن هستند استفاده کرد.
معایب: سرعت پایین، ظرافت کم، رزولیشن پایین ، کیفیت پایین، محدود بودن در ترکیب رنگ ها و تک رنگ بودن در چاپ
کلام آخر
بعد از چاپ روی کارتن نیاز به اقدامات پس از چاپ وجود دارد تا دوام بیشتری پیدا کند از جمله انجام مواردی همچون روکش سلفونی، روکش ورنی و غیره.
در صورت تمایل به کسب اطلاعات راجع به انواع کارتن به مقاله کارتن بسته بندی مراجعه کنید. اگر به دنبال روش جدیدی برای عرضه محصولات خود هستید، VISTA PACK بهترین ماشین آلات صنعتی را برای شما طراحی و تولید خواهیم کرد .محصولات خود را با ماشین آلات ویستا پک متحول کنید .
صنایع بسته بندی ویستا پک با برند VISTA PACK با ۱۵ سال تجربه پرافتخار و بکارگیری نیروی متخصص و کارآمد، دقیق ترین و متمایز ترین عرضه کننده دستگاه بسته بندی در ایران می باشد.
برای اطلاع از قیمت ماشین آلات بسته بندی ما با تلفن ۰۹۱۲۳۷۹۸۶۲۶ تماس بگیرید.
