زعفران
استفاده از زعفران قدمتی 3500 ساله دارد. این ادویه در طول تاریخ جزء گرانترین مواد جهان محسوب میشده است و به عنوان رنگدهنده، عطر دهنده، دارو مورد استفاده قرار میگرفت. ریشه کشت زعفران، آسیای جنوب غربی است و بعد از آن برای نخستین بار در یونان کشت شد. در حال حاضر ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان به شمار میرود. زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع 10 تا 30 سانتیمتر است. از وسط پیاز و یا قاعدهی ساقه آن، تعدادی برگ باریک و دراز خارج میشود. از وسط برگها، ساقهی گلدار خارج شده که به یک تا سه گل منتهی میشود. گلها دارای 9 گلبرگ بنفش رنگ هستند که ممکن است در بعضی واریتهها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گلها دارای ۳ پرچم و یک مادگی منتهی به کلالهٔ سه شاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی هستند. قسمت مورد استفاده این گیاه انتهای خامه و کلاله سهشاخه است که به نام زعفران مشهور است و معطر و کمی تلخ است
زعفران با نام علمی Crocus sativus، در شمار گران قیمتترین ادویههای جهان جای دارد. گیاهی که خواص مختلف درمانی داشته و تنها در تعداد معدودی از کشورهای جهان از جمله ایران به عمل میآید. ایران چه از نظر تولید و چه از نظر صادرات مقام اول را داراست. اما متأسفانه به دلیل ضعف در زمینه فرآوری، بازاریابی، بسته بندی و ارائه محصول به شکل امروزی، زعفران ایران اغلب بهصورت فله به کشورهای دیگر فروخته شده و در آنجا بستهبندی و به قیمتی بسیار بالاتر عرضه میگردد .
خواص زعفران
زعفران ویژگی سرخوشی داشته و امروزه برخی شرکتهای دارویی اروپایی از آن به عنوان اینتگراتور ضد افسردگی استفاده میکنند.کروسین و سافرانال موجود در زعفران تأثیری مشابه داروی فلوکستین داشته و از باز جذب دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین جلوگیری نموده و بدین ترتیب اثر ضد افسردگی خود را اعمال مینماید.در طب سنتی، زعفران به عنوان مسکن، خلط آور، محرک جنسی و معرق، کاربرد دارد. در گزارشهای داستان گونهٔ مربوط به مناطق استوایی آسیا، از خمیری نام برده شده که مخلوطی از زعفران و چوب صندل است و این خمیر امروز همچون گذشته به صورت مرهمی آرامش بخش برای پوستهای خشک مصرف میشود.
زعفران به عنوان طعم دهندهٔ غذا و برای رنگ پارچه، در کشورهای در حال توسعه و توسط صنعت گران به مقدار زیاد استفاده میشود. زعفران به جهت طعم، بو و رنگ زرد خاصی که دارد به وفور درشیرینیها و غذاهای ایرانی به ویژه همراه با برنج، صنایع شیرینیسازی، داروسازی و صنایع دیگر به مصرف میرسد.
کشت زعفران
ایران با تولید سالانه ۳۳۰ تن و صادرات ۲۸۰ تن از این محصول بزرگترین تولیدکننده و صادر کننده زعفران در دنیا است (آمار سال ۱۳۹۸). در این بین استانهای خراسان رضوی و جنوبی با سهمی ۸۵ درصدی بیشترین سهم در تولید زعفران ایران را دارند. کشت زعفران در برخی دیگر از استانهای کشور از جمله خراسان شمالی، یزد، گلستان، همدان، فارس و اصفهان نیز انجام میگیرد که سهم این استانها از تولید زعفران بهطور کلی کمتر از ۱۰ درصد است. از دیدگاه کمّی شهرستان تربت حیدریه در استان خراسان رضوی با سطح زیر کشتی بالغ بر ۷۵۰۰ هکتار زعفران در بین تمامی تولیدکنندگان این محصول، رتبه نخست تولید در کشور را دارد. زعفران شهرستان قائن یکی از با کیفیتترین زعفرانهای تولیدی کشور قلمداد میشود. همچنین زعفران گناباد به دلیل کاشت به روش سنتی و آبیاری با آب قنات به عنوان میراث جهانی کشاورزی در فائو ثبت شدهاست. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه زعفران خراسان شمالی به ادامه مطلب مراجعه کنید.
پیازچه زعفران در مناطق سردسیر با بارندگی زیاد بسیار بهتر از مناطق گرمسیر عمل میآید و یکی از دلایل اصلی که باعث تمایز زعفران مرغوب از زعفران نامرغوب میشود، شرایطِ اقلیمی و آب و هوای آن منطقه است که هرچقدر منطقه سردسیرتر باشد، عملکرد و عیار زعفران بالاتر میرود. زعفران به دلیل طبع گرم آن تا حد زیادی میتواند در مقابلِ هوای سرد مقاومت کند، پیاز زعفران در دمای منفی چهل درجه سانتیگراد به رشد عادی خود ادامه میدهد و شادابی و نشاط برگها را کاملاً حفظ میکند.
ایرانیان ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانیها، رومیها، چینیها و اقوام سامی از جمله عربها معرفی کردند و شیوه زراعت آن را در سدههای اول تا چهارم هجری به امتهای اسلامی اطراف مدیترانه آموختند. به این ترتیب که نخستین زعفرانکاری به وسیله ایرانیان تبعید شده توسط معاویه در نواحی شام دایر شد. پس از آن کاشت زعفران در شمال آفریقا و اندلس (اسپانیای اسلامی) و صقلیه (سیسیل) رواج یافت. اقوام ایرانی همچون رستمیان و بنوطبری در انتقال فرهنگ زعفران کاری مؤثر بودند.
نگهداری از زعفران
زعفران را بايد دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را در ظروف شيشه اي يا فلزي دربسته نگهداري نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخير شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید ،درصورت باز ماندن درب ظرف زعفران اثرات داروئی و کیفیت آن كاهش می یابد. ظروف پلاستیکی برای نگه داری مناسب نیستند، زیرا در مدت کوتاهی اسانس آن کم شده و از مرغوبیت آن کاسته می شود.همچنین بهتر است هنگام مصرف به صورت پودر درآید و یا پودر آن در زمان کوتاهی مصرف گردد؛ چون اسانس معطر آن از پودر، زودتر تبخیر می شود.
بسته بندی زعفران
انواع بسته بندی زعفران در ایران که برای کارها صادراتی به کار گرفته می شود، فراوان است، می توان به ظروف خاتم، پلی کریستال و بسته بندی پاکتی را نام برد که بیشترین علاقه مندان را در بین بسته بندی های زعفران داراست.
بسته بندی زعفران دارای تنوع زیادی است که مشتریان میتوانند به تناسب نیاز خویش، هرکدام را که به سلیقه آن ها نزدیک تر بود را انتخاب نمایند.در زیر با انواع بسته بندی زعفران آشنا خواهید شد.
بسته بندی خاتم زعفران :این بسته بندی دارای زیبایی و طرح های سنتی است ، مستحک مباشید که مانع خرد شدن زعفران می شود و مناسب برای صادرات است ، این بسته بندی به دلیل طرح های مختلف و بسیار متفاوتی که دارد، اصیل بودن کشور ایران را می رساند. اخیرا با توجه به ذوق خوب ایرانی ها طرح های متفاوتی روانه بازار شده است
بسته بندی شیشه ای زعفران: بسته بندی پلی کریستال زعفران تنوع فراوانی در طرح دارد. زعفران درون بسته بندی به طور کامل به چشم می خورد. بازار پسندی فوق العاده ای دارد، برای صادرات و فروش داخلی ایده آل ترین انتخاب نسبت به دیگر بسته بندی های زعفران است.
بسته بندی نایلونی زعفران: مزیت این بسته بندی قیمت بسیار مناسب نسبت به دیگر سایرین است، این بسته بندی مناسب جهت پخش در بازار داخلی است و دارای وزن های مختلف می باشد .ضمنا قالبت چاپ انواع طرح ها در روی پاک بسته بندی را دارا می باشد.
بسته بندی جعبه ای زعفران: یکی از شکیل ترین راه ها استفاده از جعبه برای بسته بندی زعفران می باشد. جعبه های زیبا و با کیفیت مناسب موجود در بازار باعث شده که بسته بندی در جعبه از راه های جدید و مناسب به شمار برود.بسته بندی در جعبه معمولا برای وزن های بالا استفاده می شود.این جعبه ها می تواند جنبه کادویی داشته باشد و بسته بندی ای بسیار تجملی می باشد.که این نکته می تواند کمک شایانی در فروش زعفران داشته باشد.
دستگاه بسته بندی زعفران
زعفران به عنوان طلای سرخ موجود در بازار ایران از ارزشمند ترین محصولات تولیدی و صادراتی در کشور می باشد که دارای ارزآوری بسیار زیادی برای کشور می باشد. بعد از کیفیت و مرغوبیت زعفران، مهم ترین عامل برای فروش آن نوع و شکل بسته بندی می باشد.
دستگاه دو توزین دار زعفران: دستگاه های قوطی پرکن زعفران، دستگاه هایی هستند که بعد از وزن کشی زعفران و توزین آن، زعفران را داخل قوطی های مخصوص می ریزند. این دستگاه ها دارای خط تولید های کوچک می باشند که در آن قوطی های زعفران پر می شوند و بعد از آن به مرحله بعدی بسته بندی می روند.این نوع بسته بندی از بهترین راه های بسته بندی زعفران می باشد که با توجه به زیبایی و شکیل بودن بسته بندی توانایی جذب نظر مشتری را دارا می باشد.بزرگ ترین مزیت دستگاه بندی دو توزین دقت بالای آن در توزین محصول می باشد که با توجه به ارزش بسیار بالای زعفران نکته بسیار مهمی می باشد.
دستگاه دو توزین پاکتی :زعفران توسط دستگاه بسته بندی دو توزین داخل پاکت پلاستیکی پر می شود بعد از توزین و قرار گرفتن محصول داخل محفظه پلاستیکی به کمک دستگاه های دوخت حرارتی آن را می دوزند و به اصطلاح پرس می کنند
نوع دیگری از دستگاه ها، دستگاه های اسکین پک هستند که داخل محفظه ای پلاستیکی یا شیشه ای محصول را بسته بندی می کنند.
دستگاه های بسته بندی وکیوم: این دستگاه نیز برای زعفران کاربرد دارند.دستگاه های بسته بندی وکیوم با تخلیه بخش زیادی از هوای داخل بسته بندی و بستن درب آن، محصول را بسته بندی می کنند.بسته بندی به صورت وکیوم با توجه به اینکه باعث می شود که محصول با هوا برخورد کمتری داشته باشد.باعث می شود کیفیت محصول برای مدت طولانی تری حفظ شود و آسیب کمتری در طول زمان به محصول وارد شود.برای بسته بندی به صورت وکیوم، ظروف بسته بندی باید حتما فلزی باشد تا بسته بندی در حین وکیوم شدن آسیب نبیند. این نوع بسته بندی علاوه بر حفظ ماندگاری باعث زیبایی بیشتر محصول نیز می شود.
امروزه با توجه به وجود داشتن انواع مختلفی از بسته بندی ها در بازار، انتخاب گزینه ی درست و مناسب کار راحتی نیست و به تجربه نیاز دارد.
دستگاه های تولید شده توسط برند های مختلف از کیفیت ها و طول عمر های مختلفی برخوردار می باشند.
همچنین مصرف و هزینه های جاری برای نگهداری دستگاه های بسته بندی، نکته بسیار مهمی برای افزایش سود در کار می باشد.
برای به دست آوردن اطلاعات و در نتیجه ی آن خریدی مطمئن می توان به نمایندگی های شرکت های تولید کننده و یا وارد کننده این دستگاه ها مراجعه کرد.
نکات قابل توجه:
1- با توجه به قیمت بالای زعفران متأسفانه گاهی تقلباتی در عرضه ی آن صورت می گیرد. یکی از مهم ترین تقلبات زعفران جا زدن گل رنگ می باشد. این گیاه به نام عمومی زعفران آمریکایی (American saffron) می باشد که از نظر ترکیبات و آثار کاملاً با زعفران تفاوت داشته ولی از نظر ظاهری به هم شباهت دارند.
2- تقلبات زعفران را می توان به خوبی با روش های میکروسکوپی و یا تجزیه و تشخیص اسانس (رایحه آن) شناسایی کرد.
3- برای بهتر پودر شدن زعفران توسط آسیاب های کوچک بهتر است به حدود 1 تا 5 گرم آن یک یا دو حبه قند اضافه نموده و همچنین می توان زعفران را در هاون کوچک که اکثرا از مرمر ساخته شده، به طور مستقیم نرم و پودر کرد.
4- در تحقیقاتی که توسط صالحی سورمقی و همکاران در سال 1375 در دانشکده داروسازی تهران بر روی اسانس زعفران انجام شد، اجسام مهم موجود در آن شامل سافرانال 2 درصد، پنتان 8 درصد، پنتانول 7 درصد، بوتانوئیک 25 درصد و بتاالمن، 5/3 درصد گزارش شدند. نکته بسیار با اهمیت این که ماده سافرانال که به عنوان یک ماده سمی تلقی می شود، در زعفران ایرانی بسیار کم و یا وجود ندارد در حالی که درصد این ماده در بعضی زعفران های نقاط دیگر جهان نسبتا بالا می باشد. این نکته ارجحیت زعفران ایران بر دیگر انواع را روشن می سازد.
5- برای کاربرد زعفران در غذاها و یا نوشیدنی ها می توان به طور مستقیم از پودر آن استفاده کرد و یا بر روی پودر آن ابتدا کمی آب ولرم افزود و پس از چند دقیقه خیس خوردن، آن را با قاشق کمی هم زد و سپس اضافه نمود.
6- زعفران های مختلفی در دنیا وجود دارند از جمله: زعفران گاتینه در اتریش؛ زعفران کوزانی در یونان؛ زعفران اسپانیایی که شباهت زیادی به زعفران های آسیایی و ایرانی دارد؛ زعفران ایران و هند که شبیه به هم هستند.برای کسب اطلاعات از زعفران در خارج از کشور به ادامه مطلب مراجعه کنید